Tο βαθύτερο θεολογικό νόημα της Μ. Εβδομάδας και του Πάσχα
*Ομιλία του Θεολόγου Καθηγητή (Γυμνασιάρχη) κ. Θανάση Παπαδόπουλου
(Ιεροψάλτη της Ενορίας μας) για το βαθύτερο θεολογικό νόημα της Μ.
Εβδομάδας και του Πάσχα που εκφώνησε σε ναό της Θεσ/νίκης κατά τον
εκκλησιασμό του σχολείου του, τελευταία ημέρα πριν τις διακοπές του Πάσχα
(7-4-2017) :*
«…συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι΄αυτόν ταις του
βίου ηδοναίς΄ ίνα και συζήσωμεν αυτώ…» (Τροπάριο Όρθρου Μ. Δευτέρας).
Με τη χάρη του Θεού φτάσαμε και στις εφετινές διακοπές του
Πάσχα. Είμαστε ήδη στο κατώφλι της Μεγάλης Εβδομάδας που ξεκινάει από το
βράδυ της Κυριακής, όπου στους ναούς θα τελεστεί η ακολουθία του Νυμφίου
της Μ. Δευτέρας.
Η αυριανή γιορτή της Ανάστασης του Λαζάρου και η μεθαυριανή γιορτή
των Βαϊων, όπου θα γιορτάσουμε τη θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα
Ιεροσόλυμα, αποτελούν το εορταστικό ορόσημο μεταξύ της Μεγάλης
Τεσσαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας. Αφήνουμε λοιπόν πίσω μας την
ψυχωφελή Τεσσαρακοστή και περιμένουμε με αγωνία την Εβδομάδα των Παθών και
στη συνέχεια την Ανάσταση του Κυρίου. Αφήνουμε πίσω μας όλα όσα η αγία μας
Εκκλησία μας προσέφερε μέσα από τις κατανυκτικές ακολουθίες, μέσα από τις
Θ. Λειτουργίες του Μ. Βασιλείου, τους Κατανυκτικούς Εσπερινούς, τα
καθημερινά Απόδειπνα, τους Χαιρετισμούς και τις Προηγιασμένες Θ.
Λειτουργίες και ήδη οδεύουμε προς τη Μεγάλη και αγία Εβδομάδα των Παθών του
Κυρίου ημών Ι. Χριστού.
Γιατί όμως η Εβδομάδα αυτή λέγεται «Μεγάλη»; Όχι βέβαια γιατί έχει
περισσότερες ημέρες ή ώρες από τις άλλες, αλλά γιατί τα γεγονότα της Πίστης
μας που τελούνται στους Ιερούς Ναούς και βιώνονται στις καρδιές των πιστών
είναι κοσμοσωτήρια για τους χριστιανούς κάθε εποχής. Για το βαθύτερο
θεολογικό νόημα των Παθών του Χριστού που γιορτάζουμε καθόλη τη Μ. Εβδομάδα
και κυρίως για το θεολογικό νόημα του Πάσχα, επιτρέψτε μου να πω λίγα
λόγια, αφού όμως προηγουμένως ευχαριστήσω εκ βάθους καρδίας τους ιερείς της
ενορίας για την ευλογία τους να σας μιλήσω με την ευκαιρία της σημερινής
προηγιασμένης θ. λειτουργίας στην οποία συμμετέχουμε όλοι σαν σχολική
κοινότητα.
Αναμφίβολα τις άγιες ημέρες της Μ. Εβδομάδας η ψυχή κάθε χριστιανού,
ιδιαιτέρως κάθε ορθόδοξου Έλληνα κατακλύζεται από μεγάλα αισθήματα άγια και
ιερά. και από μια ανεξήγητα καλή διάθεση για μετάνοια και για αλλαγή
τρόπου ζωής. Ανάλογα με τον ενθουσιασμό που διαθέτει ο καθένας μας, αυτές
τις ημέρες προσπαθούμε όλοι –μικροί και μεγάλοι- να προετοιμαστούμε για τις
μεγάλες ημέρες του Πάσχα. Καταρχήν θα προσπαθήσουμε να καταλαγιάσουμε κάπως
από την έντονη καθημερινή πραγματικότητα, από την κουραστική ένταση της
δουλειάς μας, εσείς οι μαθητές από το κοπιαστικό διάβασμά σας. Όλοι πάντως
φαίνεται να έχουμε καλή διάθεση και κατά βάθος να θέλουμε να διορθώσουμε με
την ευκαιρία των εορτών την πορεία της ζωής μας, καθώς αυτές τις άγιες
ημέρες σκεφτόμαστε το Γολγοθά και το σταυρωμένο Χριστό. Μάλιστα πολλοί
ετοιμαζόμαστε να ακολουθήσουμε νοερά τα βήματά Του. Αυτή άλλωστε είναι και
η βασικότερη προϋπόθεση για να γευτούμε και τη χαρά της ένδοξης Ανάστασής
του. Να ακολουθήσουμε το Νυμφίο Χριστό βήμα-βήμα, να διαβούμε μέρα τη μέρα
τη Μ. Εβδομάδα, «ίνα μη μείνωμεν έξω του Νυμφώνος», όπως ψάλλουμε στα
τροπάρια της.
Η Εκκλησία μας λοιπόν σ αυτήν την πνευματική προετοιμασία των πιστών της, σ
αυτό το όμορφο ταξίδι της ευλογημένης Μ. Εβδομάδας, σαν μάνα και παιδαγωγός
έχει ορίσει σαν οδοδείκτες για κάθε ημέρα και ένα ειδικό πνευματικό
περιεχόμενο, ένα ξεχωριστό διδακτικό και ηθικό θέμα, είτε από την Π.
Διαθήκη είτε από το Ευαγγέλιο.
Χάριν συντομίας δεν θα σας μιλήσω για το περιεχόμενο των πρώτων
ημερών της Μ. Εβδομάδας, όπου – όπως γνωρίζετε- τελούνται οι γνωστές
ακολουθίες του Νυμφίου. Θα μεταφερθούμε λοιπόν κατευθείαν στα συγκλονιστικά
γεγονότα του θείου δράματος, ξεκινώντας από τη Μ. Παρασκευή, δηλαδή το
απόγευμα της Μ. Πέμπτης.
Στη βραδινή λοιπόν «Ακολουθία των Παθών» της Μ. Πέμπτης, θυμόμαστε
και βιώνουμε τα Σωτήρια και φρικτά Πάθη του Κυρίου και σωτήρος ημών Ι.
Χριστού. Αλήθεια ποιος χριστιανός δεν συγκινείται όταν ακούει εκείνον το
συγκλονιστικό ύμνο «Σήμερον κρεμμάται επί ξύλου», που αναφέρεται στην
κορύφωση του θείου δράματος; Αλλά και ποιος πιστός κάθε τέτοια ημέρα δεν
αφοσιώνεται, κρατώντας στα χέρια του εκείνα τα μικρά εγκόλπια (τα μικρά
βιβλιαράκια) ακούγοντας από τον ιερέα ή διαβάζοντας τις λεπτομερείς
περιγραφές των λεγόμενων δώδεκα ευαγγελίων -υπόψη τα ευαγγέλια είναι 4 αλλά
εκείνη την ημέρα οι ιερείς διαβάζουν 12 περικοπές- θυμίζοντάς μας τους
εμπτυσμούς, τα χτυπήματα, τις ύβρεις, τους γέλωτες, την κόκκινη χλαμύδα,
τον κάλαμο, το σπόγγο, το όξος, τα καρφιά, τη λόγχη, το Σταυρό και το
Θάνατο; Μάλιστα το βράδυ αυτό, μέσα στους ναούς, η παράδοση θέλει οι
γυναίκες να ξενυχτούν με το νεκρό Χριστό. Τι ωραία έθιμα πασχαλινά έχει ο
λαός και η παράδοσή μας, που δυστυχώς όμως όλο και ατονούν στη σύγχρονη
Ελλάδα!!
Και πάμε στην επόμενη ημέρα την Παρασκευή το πρωί. Ημέρα κατά την οποία η
Εκκλησία μας θα τελέσει την ακολουθία του Μεγάλου Σαββάτου και θα ζήσουμε
και θα προσκυνήσουμε την αποκαθήλωση και την ταφή του Χριστού. Για τους
χριστιανούς αυτή η ημέρα είναι ομολογουμένως *η πιο πένθιμη ημέρα του
χρόνου*. Αυτήν την ημέρα στους χώρους της Εκκλησίας αλλά και στις καρδιές
των πιστών παρατηρείται μια παράξενη ηρεμία, μια εσωτερική λύπη και μια
μυστική σιωπή. Είναι η σιωπή μπροστά στον τάφο του Χριστού, μπροστά στο
ασύλληπτο μυστήριο της ταφής του Θεού της αγάπης. Της αγάπης του Θεανθρώπου
Χριστού, του «Αμνού του Θεού» που θυσιάζεται εκούσια για τη σωτηρία όλων
των ανθρώπων. Αυτήν την ημέρα οι ύμνοι της Εκκλησίας παρουσιάζουν τον
Χριστό να αναπαύεται, να ξεκουράζεται όπως τότε όταν δημιούργησε τον κόσμο.
Ειδικά το *βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής*, η Εκκλησία μοιρολογεί και κλαίει
μπροστά στον τάφο του Χριστού, ψάλλοντας τα Εγκώμια και τον συγκλονιστικό
Επιτάφιο Θρήνο. Αλλά και πάλι δεν θρηνεί η Εκκλησία με απόγνωση αλλά με τη
*χαρμολύπη*, δηλαδή με την αναμονή της Ανάστασης και με τις καρδιές των
πιστών να νιώθουν μέσα τους βαθιά ευγνωμοσύνη προς την φιλανθρωπία του Θεού.
Ανάμεσα στο θρήνο και τη συγκρατημένη προσμονή της Ανάστασης,
φτάνουμε στο *πρωί του Μ. Σαββάτου.* Η Εκκλησία την ημέρα αυτή στέκεται με
περισυλλογή και σκέπτεται το Νυμφίο της νεκρό. Περιμένει όμως την Ανάστασή
Του. Άλλωστε ο τάφος του Χριστού είναι συγχρόνως και ο προθάλαμος της
εγέρσεως. Αυτό το βλέπουμε και στα τροπάρια της ημέρας αυτής, αφού μαζί με
τους πένθιμους ύμνους συμπλέκονται και τα χαρμόσυνα προεόρτια τροπάρια από
την ένδοξη και λαμπρή ημέρα της Αναστάσεως. Μάλιστα το πρωί του Μ. Σαββάτου
στους ναούς οι χριστιανοί, σαν επίκληση αλλά και σαν εγερτήριο προς τον
κοιμώμενο Κύριο, θα ψάλλουμε το προεόρτιο αναστάσιμο τροπάριο : «Ανάστα ο
Θεός, κρίνων την γην, ότι συ κατακληρονομήσεις εν πάσι τοις έθνεσι».
Αυτό το πρωί λοιπόν του Μ. Σαββάτου στους ι. ναούς -όπως όλοι γνωρίζετε-
τελείται η πρώτη πανηγυρική θ. Λειτουργία της Μ. Εβδομάδος. Είναι τότε που
σε πολλά μέρη της πατρίδας μας κυρίως στα νησιά γίνεται το έθιμο στις
Εκκλησίες να χτυπούν οι χριστιανοί δυνατά τα στασίδια, δίνοντας με τον
δυνατό κρότο την αίσθηση του σεισμού, της νίκης εναντίον του θανάτου, το
σπάσιμο των αλυσίδων του βασιλείου του φοβερού Άδη. Είναι η λεγόμενη *πρώτη
ή μικρή Ανάσταση*, η οποία και εφέτος, όπως και κάθε χρόνο, θα δώσει παντού
το Άγιο Φως, το οποίο θα ανατείλει θαυματουργικά από τον Πανάγιο Τάφο του
Κυρίου ημών Ι. Χριστού στα Ιεροσόλυμα (από το ανακαινισμένο εφέτος
κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου) και από εκεί, από τα χέρια του Έλληνα
Ορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων, θα πλημμυρίσει την οικουμένη με χιλιάδες
πύρινες γλώσσες, για να φωτισθούν τα πάντα : «και ο ουρανός και η γη και τα
καταχθόνια», όπως θα ψάλλουμε το βράδυ της Αναστάσεως, λίγο μετά το
«Χριστός ανέστη», που θα βροντοφωνάξουν και εφέτος εκατομμύρια φωνές
ορθόδοξων χριστιανών ανά τον κόσμο.
*Κυριακή του Πάσχα* : Η Ανάσταση! Η εκ νεκρών τριήμερη Ανάσταση του Σωτήρα
Χριστού. Το θαύμα των θαυμάτων. Ναι, ο Ιησούς Χριστός, «πατήσας τον θάνατο
ανέστη εκ νεκρών». Το μεγαλύτερο γεγονός της ανθρωπότητας που άλλαξε
κυριολεκτικά τον ρου της Ιστορίας. Δια της Αναστάσεως του Χριστού αποκτά
άλλο νόημα και η ζωή μας και ο θάνατος. Η Ανάσταση του Χριστού εδώ και δυο
χιλιάδες χρόνια αποτέλεσε και θα αποτελεί στους αιώνες τον θεμέλιο, τον
ακρογωνιαίο λίθο της Εκκλησίας. Γι αυτό και ο Απ. Παύλος με απόλυτη
βεβαιότητα και με ακλόνητη πίστη μας θυμίζει ότι μόνο επειδή αναστήθηκε ο
Κύριος αποκτά νόημα η πίστη και το κήρυγμά μας («ει Χριστός ουκ εγείγερται
ματαία η πίστις μας, κενόν το κήρυγμά μας»).
Το ερώτημα όμως αυτών των ημερών για τον καθένα μας είναι απλό και
ξεκάθαρο : Ποιος είναι άραγε ο τρόπος εκείνος ώστε να γιορτάσουμε αληθινό
Πάσχα, περισσότερο πνευματικά και λιγότερο εθιμοτυπικά; Την απάντηση μας
την δίνουν τα τροπάρια της Εκκλησίας. Σύμφωνα λοιπόν με τον ιερό υμνογράφο
ενός θεσπέσιου ύμνου της Μ. Δευτέρας, μία είναι η βασικότερη προϋπόθεση για
να ζήσουμε το θείο Δράμα που γιορτάζουμε αυτές τις άγιες μέρες, ώστε να
γίνουμε και πραγματικοί κοινωνοί της Αναστάσεώς Του και να πλημμυρίσει η
ψυχή μας από χαρά και αισιοδοξία και στο φετινό Πάσχα : Να «συμπορευθώμεν
αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι΄αυτόν ταις του βίου ηδοναίς΄ ίνα
και συζήσωμεν αυτώ». Και ένας άλλος αναστάσιμος ύμνος σημειώνει :
«καθαρθώμεν τας αισθήσεις και οψόμεθα τω απροσίτω φωτί της αναστάσεως». Να
λοιπόν ποια είναι η προυπόθεση: Να καθαρίσουμε την ψυχή μας από την
αμαρτία για να δούμε (οψόμεθα) το απρόσιτο-το αληθινό- Φως της Αναστάσεως.
Διότι μόνο «οι καθαροί τη καρδία όψονται τον Θεόν», είχε πει ο Χριστός
στους Μακαρισμούς (επί του Όρους ομιλία Του).
Για να ζήσουμε λοιπόν κι εμείς αυτό το ανέσπερο Φως, αυτήν την φωτεινή και
υπέρλαμπρη χαρά της Αναστάσεως δεν φτάνει μόνο η αναμμένη λαμπάδα στα χέρια
μας ή τα κόκκινα αυγά. Και αυτά βέβαια έχουν τη συμβολική τους αξία. Η
ουσία όμως βρίσκεται πιο βαθιά μέσα στην καρδιά μας, όπου είναι ο χώρος που
βιώνουμε την Ανάσταση αληθινά. *Αλλά αλήθεια ποιο είναι το βαθύτερο
θεολογικό περιεχόμενο της γιορτής του Πάσχα;*
Καταρχήν το νόημα αυτής της γιορτής μας το φανερώνει η ίδια η λέξη
Πάσχα (από την εβραϊκή-αραμαϊκή λέξη *Πεσάχ* που σημαίνει διάβαση, πέρασμα,
έξοδος και πορεία). Όπως γνωρίζετε, στην Π. Διαθήκη η λέξη αυτή
χρησιμοποιείται για να περιγράψει την έξοδο των Ισραηλιτών από τη δουλεία
της Αιγύπτου προς την ελευθερία της Γης της Επαγγελίας. Αυτό γιορτάζουν
μέχρι σήμερα οι απανταχού γης εβραίοι στο δικό τους Πάσχα.
Το χριστιανικό Πάσχα όμως είναι η έξοδος καταρχήν όλης της
ανθρωπότητας και όχι μόνο ενός λαού από τη δουλεία όχι ενός τυραννικού
δυνάστη αλλά από τη δουλεία της αμαρτίας και του πνευματικού θανάτου στην
εν Χριστώ ελευθερία, στην αιώνια Βασιλεία του Θεού. Πάσχα λοιπόν σημαίνει
μια Διάβαση, μια πορεία *από αυτό που είμαστε, σ΄ αυτό που ο Αναστημένος
Χριστός θέλει να γίνουμε ως πνευματικοί άνθρωποι. **Και ο Χριστός θέλει να
γίνουμε άνθρωποι με καθημερινό πασχαλινό ήθος, να είμαστε κάθε μέρα της
ζωής μας «κοινωνοί της φύσεως Του», «υιοί του φωτός», χαρούμενα παιδιά της
Αναστάσεως.*
Αγαπητά μας παιδιά, αγαπητοί συνάδελφοι, αγαπητοί συνοδοιπόροι
αυτών των αγίων ημερών της Μ. Εβδομάδας. Το Πάσχα δεν είναι μια απλή
ανάμνηση ενός φολκλορικού γεγονότος από το παρελθόν. Για τους χριστιανούς,
για τα πιστά μέλη της Εκκλησίας, δεν είναι γιορτή μόνο για λαογραφικές
εθιμικές εκδηλώσεις, δηλαδή μόνο για κόκκινα αυγά, για τον οβελία, για
διακοπές, ταξίδια, χορούς και τραγούδια. Σίγουρα και αυτά έχουν την
προσωρινή τους αξία και εμείς οι Έλληνες, κουρασμένοι ψυχικά και
εξαντλημένοι οικονομικά από την ποικιλόμορφη κρίση που περνάμε, τα έχουμε
πράγματι πολύ ανάγκη.
Αλλά για τους πραγματικούς χριστιανούς το Πάσχα είναι κάτι πολύ
βαθύτερο. Το Πάσχα είναι μια πραγματική και χαρμόσυνη συνάντηση μ’ Αυτόν,
που οι καρδιές τους Τον είχαν γνωρίσει και τον είχαν συναντήσει από καιρό,
ως Ζωή, ως πνευματική τροφή και ως ανέσπερο Φως. Άλλωστε οι πιστοί της
Εκκλησίας, σε κάθε θ. Ευχαριστία βιώνουμε αυτήν την κοινωνία μαζί Του,
συμμετέχοντας στον ίδιο Μυστικό Δείπνο. Διότι σε κάθε θ. Λειτουργία
επαναλαμβάνεται ο Μυστικός Δείπνος του Χριστού με τους μαθητές Του,
επαναλαμβάνεται η ίδια –αναίμακτη- θυσία του Αμνού του Θεού, και όσοι
κοινωνούν των Αχράντων Μυστηρίων προγεύονται τα αγαθά της αιώνιας Βασιλείας
Του. Συνεπώς σ*ε κάθε θ. Λειτουργία γιορτάζουμε ένα μικρό Πάσχα, μια νέα
Ανάσταση*. Διότι σε κάθε θ. Λειτουργία υπάρχει μια πρόσκληση ίνα *«είπωμεν,
αδελφοί, και τοις μισούσιν ημάς συγχωρήσωμεν πάντα τη αναστάσει».*
Ναι, λοιπόν, αληθώς ανέστη ο Κύριος και από εκείνη την άγια στιγμή ο
Σταυρός Του από σύμβολο ντροπής και αδυναμίας έγινε σύμβολο δύναμης
ποτισμένο με το Πανάγιο και Τίμιο Αίμα Του. Έγινε σύμβολο νίκης, Ελευθερίας
και Ζωής. Άλλωστε, με όπλα το Σταυρό, την προσευχή, την νηστεία και την
καθημερινή έμπρακτη αγάπη προς κάθε αναξιοπαθούντα συνάνθρωπο πορεύονται
και αγωνίζονται οι γενιές των χριστιανών ελπίζοντας σε έναν κόσμο πιο
ειρηνικό, πιο δίκαιο, πιο ανθρώπινο, δηλαδή πιο χριστιανικό.
Η Ανάσταση Χριστού λοιπόν δεν είναι ένα ετήσιο, αλλά είναι ένα
καθημερινό γεγονός. Αυτό πρέπει να το πιστέψουμε, να το καταλάβουμε και να
το βιώσουμε- ει δυνατόν- όλοι. Τότε μόνο η ζωή μας, η ύπαρξή μας, η
κοινωνία μας θα είναι μια διαρκής επιβεβαίωση της Ανάστασης. Τότε και η
καρδιά και όχι μόνο τα χείλη θα λένε το «Αληθώς ανέστη» και θα χαιρόμαστε
την ελευθερία «που ο Χριστός ημάς ηλευθέρωσεν», όπως τονίζει ο απόστολος
Παύλος στην προς (Γαλ. 4,1) επιστολή.
Αυτό το λυτρωτικό, απελευθερωτικό και ψυχοθεραπευτικό Πάσχα, το Ιερόν και
Μυστικόν Πάσχα, που μεταβάλλει τη ζωή σε Καινή Ζωή και τον κόσμο σε Καινό
Κόσμο, εύχομαι εκ βάθους καρδίας να γιορτάσουμε όλοι μας. Σε κάθε συνάδελφο
και συναδέλφισσα ξεχωριστά και σε κάθε μαθητή μας εύχομαι ΚΑΛΗ ΚΑΙ
ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ Μ. ΕΒΔΟΜΑΔΑ και ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ, ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ στις ΚΑΡΔΙΕΣ ΟΛΩΝ ΜΑΣ.
Είθε ο καθένας και η καθεμιά σας να ζήσει εφέτος ένα διαφορετικό από τις
άλλες χρονιές πιο πνευματικό και πιο ψυχοθεραπευτικό Πάσχα, πάντοτε με
υγεία και αισιοδοξία και βέβαια ας ευχηθούμε αυτό το ανέσπερο Φως της
Ανάστασης του Χριστού να φωτίζει το νου και την καρδιά των αρχόντων (των
πολιτικών) αυτού του τόπου ώστε με εθνική ομόνοια και ομοψυχία να
συμβάλλουμε όλοι μαζί ώστε η πατρίδα μας να «βγει το συντομότερο δυνατόν
από τα ποικιλόμορφα αδιέξοδά της»! ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ. Ευχαριστώ για την υπομονή
σας.